Đường khởi nghiệp của ông chủ từng ‘không đọc thông viết thạo’

TP HCM17 tuổi, Phạm Văn Dũng vào Nam lập nghiệp trong khi “không đọc được con số” với ước mơ làm giàu và làm ông chủ.

Hai tháng nay, vì Covid-19 nên việc sản xuất và kinh doanh của anh Phạm Văn Dũng, ở quận 8, bị ngưng trệ. Thú vui hàng ngày của ông chủ công ty sản xuất túi xách là làm vườn sân thượng, uống trà, đọc sách, học tiếng Anh và viết lách. “Tôi chỉ học hết cấp 1 nên viết sai chính tả rất nhiều. Giờ chăm viết để mọi người sửa lỗi giùm”, người đàn ông 47 tuổi giải thích. Bài viết của anh thường là câu chuyện về những ngày đầu đặt chân đến TP HCM.

Ba mươi năm trước, anh Dũng theo cha vào miền Nam, làm việc tại một công ty vận tải. Khi đó, chàng trai 17 tuổi “không đọc được những con số, còn viết thì không có chữ nào đúng chính tả” nên chỉ xin được làm bốc vác. Một năm sau, cha ra Bắc còn Dũng ở lại. Anh được gửi gắm cho giám đốc công ty.

Thời đó, Dũng quen một cậu bạn cùng tuổi, là người Hà Tây cũ. “Hàng ngày bạn đạp xe đi học, còn tôi đi bốc vác”, anh kể. Nhìn thấy tương lai chỉ có thể bán sức, anh đi mua sách về tự học, hàng ngày, cứ hết giờ làm là ngồi tập viết, tập đọc và học lại bảng cửu chương.

Anh Bùi Đức Hiền, người bạn cùng tuổi của anh Dũng kể: “Buổi tối, chúng tôi hay lên sân thượng tám chuyện, rồi cùng nói về ước mơ của mình. Dũng bảo không muốn làm mãi một công việc không có tương lai nữa. Cậu ấy trẻ nhưng từng trải nên khi đọc sách mở mang rất nhiều”.

Khi đã nhớ lại mặt chữ, Dũng chuyển sang đọc báo và quan tâm nhiều đến giá nhà. Anh nhẩm tính, sau hai năm đi làm, không ăn tiêu gì mới tiết kiệm được 20 chỉ vàng, trong khi giá nhà là hơn 30 cây. “Tôi nghĩ muốn giàu phải làm chủ và muốn làm chủ thì phải làm thuê. Tôi tìm nghề để học”, anh nói. Quen một gia đình gốc Bắc làm nghề sản xuất túi xách, thấy hai năm lập nghiệp ở TP HCM họ đã mua được hai ngôi nhà, Dũng đến xin học việc.

Tuy nhiên, quyết định này của Dũng bị bố phản đối vì không muốn con bỏ “công việc ổn định”. Anh nộp đơn xin nghỉ nhưng giám đốc nói chừng nào bố anh đồng ý, ông mới ký. Chàng trai gốc Đông Anh, Hà Nội, quyết tâm thu dọn đồ đạc, rời đi. “Nếu mày làm thế, đừng nhìn mặt bố mày nữa!”, trong điện thoại, giọng bố anh tức giận. Người con đáp: “Nếu không thành công, con cũng sẽ không về gặp bố đâu”, rồi bật khóc.

Ở xưởng sản xuất túi xách, với tâm lý của người đi học nghề, chàng trai háo hức làm mọi việc được giao. Ban đầu anh là chân sai vặt, vất vả nhưng lương thấp. Thấy người may chỉ ngồi một chỗ mà lương cao, giờ nghỉ trưa, anh Dũng lấy bìa vụn tập may. Sau khoảng một tháng, anh được làm chân may phụ.

Biết may, anh chàng học việc hứa làm tặng chị bạn thân một cái túi xách. Lúc sản phẩm đầu tay hoàn thiện, một người trong gia đình chủ xưởng thấy đẹp quá liền bảo: “Để tao mang ra chợ chào hàng thử”. Không ngờ, các mối ở chợ đều đặt hàng.

Nhớ lại thời học việc đó, anh Nguyễn Mạnh Lâm, 48 tuổi, ở Bình Chánh, người đã mang mẫu túi của Dũng đi chào hàng kể: “Dũng dành hầu hết thời gian để học nghề, khi tôi may túi, cậu ta lân la ngồi kế bên, hỏi rất nhiều. Khi bắt đầu vào nghề, tôi mất một năm mới may được mẫu, nhưng cậu ấy chỉ mất vài tháng”.

Có lẽ chính vì thế mà chỉ trong hai năm làm thuê, Dũng liên tục được “thăng chức”, từ chân sai vặt đến thợ, thiết kế, người mua nguyên liệu cho đến quản lý tổ hợp.

Một lần, người anh họ tên Dương đưa cho Dũng mẫu túi, nhờ may. Anh từ chối vì cho rằng mẫu này quá khó. Người anh động viên: “Em làm được, cứ thử, cần gì anh hỗ trợ”. Lần đầu mang sản phẩm đến, anh Dương khen: “OK rồi, chỉ cần sửa chút”. Sửa xong mang đến, anh họ lại nói: “Ổn rồi, em điều chỉnh chi tiết này là được”. Cứ như vậy, đến lần thứ 8 Dũng mới may được cái túi đạt yêu cầu.

Anh Dương tiếp tục đặt anh Dũng chỉ đạo công nhân sản xuất 800 chiếc. Chàng quản lý trẻ lại không dám nhận bởi nghĩ “công nhân của em không làm được”. Nhưng cuối cùng, Dũng vẫn hoàn tất đơn hàng đúng thời hạn và được đặt hàng thêm 1.000 sản phẩm.

“Lúc này, anh Dương bảo với tôi: Khi chưa thử, em đừng nghĩ mình không làm được. Em cũng đừng nghĩ việc mình làm được, người khác không làm được”, Dũng nhớ lại bài học nhận được sát ngày cưới, năm 24 tuổi.

Vợ chồng Dũng mở một xưởng may nhỏ, chỉ có năm người, chuyên may túi xách nữ. Sau một năm khởi nghiệp, anh mua được căn nhà với giá 20 cây vàng. Có điều, thị trường của anh chỉ ở các chợ, sản phẩm bán ra không nhãn mác, không số điện thoại, địa chỉ nơi sản xuất. Ông chủ xưởng từng đến một doanh nghiệp có tiếng về túi xách chào hàng năm lần, đều bị từ chối. “Tôi nhận ra người ta hơn mình không phải vì chất lượng mà do họ có thương hiệu, có tên tuổi”, anh nói. Anh về vẽ logo, thành lập công ty, chuyển từ sản xuất hàng túi, ví cho nữ sang balô, cặp học sinh.

Sản phẩm thay đổi nhưng nhân công, kỹ thuật và quy trình sản xuất của anh không đổi. Mỗi sản phẩm bán ra lỗ khoảng 20.000 đồng, trong khi lương công nhân không thể trả thấp, lại gánh đủ chi phí khiến kinh tế của anh lao dốc. “Tôi phải bán ôtô, nợ ngân hàng gần một tỷ, mỗi tháng trả lãi khoảng 20 triệu đồng. Lúc đó tôi thực sự khủng hoảng”, anh Dũng kể.

Nhưng những người bạn ở đất Sài Gòn đã chung tay giúp đỡ Dũng, cho anh vay mượn. Anh cũng nhớ lại bài học sát ngày cưới. Để vực dậy kinh tế gia đình trước mắt, vợ chồng anh mở một cửa hàng văn phòng phẩm cho học sinh trước nhà. Họ làm thêm trà sữa, nổ bỏng ngô… bán cho lũ trẻ.

Trong những ngày tăm tối ấy, một người bạn dạy anh cách lên kế hoạch, tính toán giá thành, cách tìm ra điểm hòa vốn bằng công cụ Excel. Dũng mừng rơn, tiến hành tổ chức lại sản xuất. Ông chủ vay thêm tiền, tuyển thêm công nhân, mở rộng dây chuyền sản xuất, hạ giá thành sản phẩm, mở rộng thị trường. Sản phẩm của công ty anh bắt đầu xuất hiện trong các siêu thị, nhà sách, cửa hàng văn phòng phẩm.

Nhưng Dũng cũng không để mất thị trường chợ. Vấn đề là phải bán hàng ở các chợ lớn mà vẫn giữ logo sản phẩm, địa chỉ và số điện thoại nhà sản xuất. Trước đó, hàng ở chợ thường không được ghi thông tin nơi sản xuất, do người bán lẻ sợ người mua đến thẳng xưởng thay vì lấy hàng của họ. Anh ôm một lô hàng lớn ra chợ, lân la tám chuyện và thuyết phục mãi mới có một mối đồng ý nhập hàng cho anh mà vẫn để nguyên logo, điện thoại. Hàng bán chạy mà không mất khách, các mối khác ở chợ mới dần dần tin tưởng Dũng. Từ năm 2012 trở đi, doanh số của anh Dũng cứ năm sau gấp đôi năm trước.

Dịch Covid-19 đến khiến các doanh nghiệp lớn nhỏ đều đình trệ, công ty của anh không ngoại lệ. Mỗi tháng, phải chi khoảng 200 triệu để duy trì doanh nghiệp, hỗ trợ công nhân nhưng anh tin mình đủ sức cầm cự. “Con người hơn nhau ở ý chí. Tôi tin khi dịch bệnh kết thúc mình sẽ lại mạnh mẽ như trước”, anh nói.